Башка аваз үзгәрешләре

Ассимиляция һәм диссимиляция җирлегендә башка аваз үзгәрешләре дә барлыкка килергә мөмкин.

Диэреза(грек.аеру) – янәшә торган тартыкларның берсе төшеп калу. Бигрәк тә [л][н][р] тартыклары еш төшеп калу кузәтелә. Мисал: [килтэр]-[китэр], [анлар]-[алар].

Гаплология(грек. гади сүз) – сүздәге ике бертөсле аваз я иҗекнең берсе төшеп калу. Сөйләмдә нинди генә ике охшаш иҗек очраса да, аның берсе йотылып кала. Мисал: Гайшә Шариповна [гайшәриповна] булып ишетелә.

Метатеза(грек. яңадан кую) – сүздәге авазларның урыны алышыну. Төрки телләрдә еш күзәтелә. Мисал: айлапкыч-алъяпкыч, азэрб.тел. ярпаг – тат.тел. яфрак.

Элизия – ике сүзнең беренче се сузык авазга тәмамланып, икенчесе сузыкка башланып, бер басым астында әйтелгәндә барлыкка килә торган үзгәрешләр: бара иде-[барайдэ], бара алган-[баралган].

Элизиянең төрләре:

1. Ике бертөрле сузык очрашканда, аларның берсе генә кала, бер аваз кыскара: эшлә әле- [эшләлэ].

2. Ике сүз чигендә [у][ү][и] сузыклары очрашканда, гадәттә, элизия булмый: [бэлмийкән]. Бу-сүз ахырында [у][ү][и] авазларының тарихи рәвештә дифтонглардан килеп чыгуы белән аңлатыла.

3. Сыйфат ягыннан төрле авазлар очрашканда, гадәттә, бер сузык аваз кыскара:

кара әтәч - [карәтәч], төрле сузыклар очрашканда, гадәттә, икенче сузыкның беренчегә тәэсире көчлерәк була.

4. Кушылмада икенче сузык у, ү, и булганда, күпчелек очракта дифтонг барлыкка килә я авазы кыскара:

җиргә үтте - [җиргәwтте]

5. Төрле сыйфаттагы сузыклар очрашканда, сызыклар нинди дә булса бер сыйфаты буенча охшашланырга мөмкин:

башы әйләнде - [башәйләнде].

Кушма сүзләр ясаганда барлыкка килгән элизия күренеше, гадәттә, орфографиядә дә чагылыш таба: таба агачы - [табагач].

Субституция(латин. алыштыру) – дип чит авазны кабул иткәндә, аны туган телдәге аваз белән алыштыруга әйтәләр. Сөйләм теле аша рус теленнән кергән сүзләрдә шулай ук якын артикуляцияле авазлар кулланыла: цыган-чегән, хрен-керән, печь-мич.